Գրք. 2Mac, Գլ. 14   [(1895)] Գրք. 2Mac., Գլ. 14   [KJV]


14:1
Յետ երից ամա՛ց ժամանակի դէ՛պ եղեւ դիմել Դեմետրեայ Սելեւկեանց ՛ի վերայ Հեբրայեցւոց ընդ երե՛քքաղաքեան նաւահանգիստ` մեծա՛ւ գնդաւ, բազում զօրօք ՛ի ներքս[326]:

14:1
1. Now after a space of three years tidings were brought to Judas and his company that Demetrius the of Seleucus, having sailed into the haven of Tripolis with a mighty host and a fleet,
14:1 After three years was Judas informed, that Demetrius the son of Seleucus, having entered by the haven of Tripolis with a great power and navy:
14:2
յաշխարհամիջի անդր արշաւել, մերժել զԱնտիոքոս եւ զնորո՛ւն եղբայր Լիւսիաս[327]:

14:2
2. had gotten possession of the country, having made away with Antiochus and Lysias his guardian.
14:2 Had taken the country, and killed Antiochus, and Lysias his protector:
14:3
Աղ՛կիմոս ոմն անուն է՛ր քահանայապետ լեալ յառաջ, կամօք իւրովք պղծեաց զառաջինն խառնակութեամբ ժամանակաց: Խորհեցաւ ՛ի միտս իւր եւ ասէ թէ` Որպէս եւ է, սակայն անհնա՛ր է նմա գտանել փրկութիւն, եւ ո՛չ այլ գոյր նմա մերձենալ առ սեղանն սրբութեան[328]:

14:3
3. But one Alcimus, who had formerly been high priest, and had wilfully polluted himself in the times when there was no mingling considering that there was no deliverance for him in any way, nor any more access unto the holy altar,
14:3 Now one Alcimus, who had been high priest, and had defiled himself wilfully in the times of their mingling with the Gentiles, seeing that by no means he could save himself, nor have any more access to the holy altar:
14:4
Եկն եկաց առաջի արքայի Դեմետրեայ ՛ի հարիւրորդի յիսներորդի յառաջնում ամի, մատուցանէր նմա պսակս ոսկիս եւ արմաւենիս, եւ ոստս թաւս ՛ի պատիւ մեհենին: Եւ զայն օր լո՛ւռ լինէր:

14:4
4. came to king Demetrius in about the hundred and one and fiftieth year, presenting to him a chaplet of gold and a palm, and beside these of the festal olive boughs of the temple. And for that day he held his peace;
14:4 Came to king Demetrius in the hundred and one and fiftieth year, presenting unto him a crown of gold, and a palm, and also of the boughs which were used solemnly in the temple: and so that day he held his peace:
14:5
բայց ժամանակի՛ սպասէր իւրում անմտութեանն օգնա՛կան գտանելոյ: Իբրեւ դէ՛պ եղեւ օր մի ՛ի խորհուրդ կոչել զնա Դեմետրեայ. սկսաւ հարցանել զնա արքայն. Յի՞նչ օրէնս, յի՞նչ կամս, յի՞նչ խորհուրդս կա՛ն ընդ մեզ Հեբրայեցիքդ` որ ՛ի Հրէաստանի են[329]:

14:5
5. but having gotten opportunity to further his own madness, being called by Demetrius into a meeting of his council, and asked how the Jews stood affected and what they purposed, he answered thereunto.
14:5 Howbeit having gotten opportunity to further his foolish enterprize, and being called into counsel by Demetrius, and asked how the Jews stood affected, and what they intended, he answered thereunto:
14:6
Ա՛յսպէս ետ պատասխանի. Ասիդացիքդ որ անուանեալ են ՛ի մէջ Հրէիցդ` որոց սպարապետ եւ զօրավար Յուդա Մակաբէ համբարձեալ է, զօրաժողո՛վ են` ՛ի մա՛րտ պատերազմի պատրաստեալ են, յուզեն հանապազ զժողովս նոցա. եւ ո՛չ տան խաղաղութեամբ հնազանդել ձերում տէրութեանդ[330]:

14:6
6. Those of the Jews that he called Hasidaeans, whose leader is Judas Maccabaeus, keep up war, and are seditious, not suffering the kingdom to find tranquillity.
14:6 Those of the Jews that he called Assideans, whose captain is Judas Maccabeus, nourish war and are seditious, and will not let the rest be in peace:
14:7
Վասն այսորիկ իմ աւասիկ թողեալ ՛ի բաց զփա՛ռսն հայրենի` զքահանայութիւն, եկեալ հասեալ եմ առ քեզ:

14:7
7. Wherefore, having laid aside mine ancestral glory, I mean the high priesthood, I am now come hither;
14:7 Therefore I, being deprived of mine ancestors' honour, I mean the high priesthood, am now come hither:
14:8
նախ` վասն իրացս արքունի սրտացաւութեամբ ցուցանել, եւ ապա վասն մե՛ր. զի մեծաւ ծփանօք մտախո՛հ հասի առ քեզ վասն արանցն անմտութեան. որպէս ամենայն ազգն մեր յանպարտ` անպարտ կա՛ն ՛ի խռովութեան[331]:

14:8
8. first for the unfeigned care I have for the things that concern the king, and secondly because I have regard also to mine own fellow-citizens: for, through the unadvised dealing of those of whom I spake before, our whole race is in no small misfortune.
14:8 First, verily for the unfeigned care I have of things pertaining to the king; and secondly, even for that I intend the good of mine own countrymen: for all our nation is in no small misery through the unadvised dealing of them aforersaid:
14:9
Այլ որպէս ընդ կողմանս կողմանս եւ ընդ աշխարհս ամենայն խորհուրդս խաղաղութեան` եւ կա՛մս մարդասէրս ունիք, զայն ամենայն տեղեկացեալ գիտեմ:

14:9
9. But do thou, O king, having informed thyself of these things severally, take thought both for our country and for our race, which is surrounded according to the gracious kindness with which thou receivest all.
14:9 Wherefore, O king, seeing knowest all these things, be careful for the country, and our nation, which is pressed on every side, according to the clemency that thou readily shewest unto all:
14:10
Այլ մինչ Յուդա կենդանի է` անհնա՛ր է խաղաղութիւն առնուլ իրաց արքունի ՛ի Հրէաստանի[332]:

14:10
10. For as long as Judas remaineth alive, it is impossible that the state should find peace.
14:10 For as long as Judas liveth, it is not possible that the state should be quiet:
14:11
Իբրեւ նա ա՛յսպէս սկսաւ խօսել վասն նորա, ա՛յլ աւագանին որ թշնամութեամբ ոխս պահէին Յուդայ, առաւել եւս շուրջ զայրացուցին զթագաւորն[333]:

14:11
11. And when he had spoken such words as these, at once the rest of the Friends, having ill will against Judas, inflamed Demetrius yet more.
14:11 This was no sooner spoken of him, but others of the king' s friends, being maliciously set against Judas, did more incense Demetrius:
14:12
Մինչ անդրէ՛ն վաղվաղակի հրամայեաց կոչել զփղապե՛տն Նիկանովր, ե՛տ զօրս ՛ի ձեռն, եւ կացոյց սպարապետ կողմանցն Հրէաստանի. արձակեաց մեծաւ հանդերձաւ[334]:

14:12
12. And forthwith appointing Nicanor, who had been master of the elephants, and making him governor of Judaea, he sent him forth,
14:12 And forthwith calling Nicanor, who had been master of the elephants, and making him governor over Judea, he sent him forth:
14:13
բազում պատուիրանաւ զի զՅուդայ ինքնին ՛ի գլխովին զբռա՛մբ արկանել, եւ զգունդն ամենայն յա՛յսկոյս` յա՛յնկոյս ցրել. ա՛նդ կացուցանել զԱղ՛կիմոս քահանայապետ մեծի տաճարին: Ա՛յն որ ՛ի Հրէաստանէ[335]:

14:13
13. giving him written instructions to make away with Judas himself and to scatter them that were with him, and to set up Alcimus as high priest of the great temple.
14:13 Commanding him to slay Judas, and to scatter them that were with him, and to make Alcimus high priest of the great temple:
14:14
անտի ազգքն փախստական գնացեալ էին վասն Յուդայ, գային պառակտեալք` եւ անդէն խառնէին ՛ի գունդն Նիկանովրայ. զՀրէիցն թշուառութիւն իւրեանց փառաւորութիւն համարէին:

14:14
14. And those in Judaea that had driven Judas into exile thronged to Nicanor in flocks, supposing that the misfortunes and calamities of the Jews would be successes to themselves.
14:14 Then the heathen, that had fled out of Judea from Judas, came to Nicanor by flocks, thinking the harm and calamities ot the Jews to be their welfare:
14:15
Սոքա իբրեւ լսէին զՆիկանովրայ զարշաւանն. եւ զայնչափ յոյզսն հեթանոսաց. հող ՛ի գլուխ լինէին, առաջի թաւալէին, որ իսկզբանէ յաւիտենից հաստատեաց զի՛ւր ժողովուրդ, եւ յամենայն ժամանակի յայտնապէս ձեռնկալո՛ւ լինէր իւրոյ վիճակին[336]:

14:15
15. But when heard of Nicanor’s inroad and the assault of the heathen, they sprinkled earth and made solemn supplication to him who had established his own people for evermore, and who alway, making manifest his presence, upholdeth his own portion.
14:15 Now when the Jews heard of Nicanor' s coming, and that the heathen were up against them, they cast earth upon their heads, and made supplication to him that had established his people for ever, and who always helpeth his portion with manifestation of his presence:
14:16
Իբրեւ հրամա՛ն տայր զօրավարն` փութանակի ընդ առա՛ջ եղեւ նմա ՛ի գեօղ մի Դեսաոմ անուն:

14:16
16. And when the leader had given commands, he straightway setteth out from thence, and joineth battle with them at a village Lessau.
14:16 So at the commandment of the captain they removed straightways from thence, and came near unto them at the town of Dessau:
14:17
Շմաւոն եղբայր Յուդայ, ՛ի դիմի՛ հարաւ Նիկանովրայ. եւ առ փոքր մի նիզակակցացն յանզգաստութենէ ՛ի պարտութիւն մատնեալ[337]:

14:17
17. But Simon, the brother of Judas, had encountered Nicanor, yet not till late, having received a check by reason of the sudden consternation caused by his adversaries.
14:17 Now Simon, Judas' brother, had joined battle with Nicanor, but was somewhat discomfited through the sudden silence of his enemies:
14:18
Սակայն լուեա՛լ էր Նիկանովրայ զարանցն քաջութեան, եւ զմարտ պատերազմի ՛ի վերայ աշխարհին ճգնութեան քաջութեամբ, երկնչէր զիրս դատաստանին արեամբ վճարել[338]:

14:18
18. Nevertheless Nicanor, hearing of the manliness of them that were with Judas, and their courage in fighting for their country, shrank from bringing the matter to the decision of the sword.
14:18 Nevertheless Nicanor, hearing of the manliness of them that were with Judas, and the courageousness that they had to fight for their country, durst not try the matter by the sword:
14:19
Վասն այսորիկ յղեաց կոչեա՛ց նա զՊոսիդոնիոս, եւ զԹէոդոտոս, եւ զՄատաթէոս, տա՛լ եւ առնուլ` եւ կռել դաշինս[339]:

14:19
19. Wherefore he sent Posidonius and Theodotus and Mattathias to give and receive pledges of friendship.
14:19 Wherefore he sent Posidonius, and Theodotus, and Mattathias, to make peace:
14:20
Իբրեւ բազում տարուբեր եւ խորհուրդք ՛ի մէջ լինէին, եւ ՛ի բազումս եւս զօրագլուխն զխորհուրդն սփռէր. եւ զօրքն եւս միաբանութեամբ միով հաւանութեամբ զհաշտութի՛ւն յանձն առնուին[340]:

14:20
20. So when these proposals had been long considered, and the leader had made the troops acquainted therewith, and it appeared that they were all of like mind, they consented to the covenants.
14:20 So when they had taken long advisement thereupon, and the captain had made the multitude acquainted therewith, and it appeared that they were all of one mind, they consented to the covenants:
14:21
Եդի՛ն զուխտն առաջի` եւ դաշինս կռեցին: Ժամադի՛ր լինէին միմեանց, յորում աւուր ՛ի մի՛ վայր հասեալ զուխտսն հաստատեսցեն: Եկին առ միմեանս, աթո՛ռս արկին, խորհո՛ւրդ խորհեցան, դաշի՛նս կռեցին:

14:21
21. And they appointed a day on which to meet together by themselves. And a litter was borne forward from each they set chairs of state;
14:21 And appointed a day to meet in together by themselves: and when the day came, and stools were set for either of them:
14:22
Յուդա հրամա՛ն ետ իւրեանց գնդին` վառե՛լ պատրաստե՛լ` դարանամո՛ւտ լինել, զի մի դա՛ւ ինչ չարագործութեան նոցա ՛ի թշնամեացն լինիցի: Եւ ա՛յնպէս զգուշութեամբ զյօրինի դաշինս ընդ միմեանս հաստատէին[341]:

14:22
22. Judas stationed armed men ready in convenient places, lest haply there should suddenly be treachery on the part of the enemy; they held such conference as was meet.
14:22 Ludas placed armed men ready in convenient places, lest some treachery should be suddenly practised by the enemies: so they made a peaceable conference:
14:23
Եւ մտեալ շրջէր յԵրուսաղէմ ո՛չինչ անկարգ եւ անօրէն գնացիւք: Զայն որ խառնիճաղանճ զօրս յինքն կուտեալ էր` յիւրաքանչիւր տեղիս արձակէր[342]:

14:23
23. Nicanor tarried in Jerusalem, and did nothing to cause disturbance, but dismissed the flocks of people that had gathered together.
14:23 Now Nicanor abode in Jerusalem, and did no hurt, but sent away the people that came flocking unto him:
14:24
Եւ ունէր Նիկանովրայ զՅուդայ գրգանօք փափկութեամբ` եւ մտադեւր սիրով[343]:

14:24
24. And he kept Judas always in his presence; he had gained a hearty affection for the man;
14:24 And he would not willingly have Judas out of his sight: for he love the man from his heart:
14:25
Աղաչեաց կի՛ն առնուլ ՛ի նմանէ, զի գո՛ւթ անկցի, եւ զաւակ խառնեսցի: Յա՛նձն առ Յուդա, հաւանեցաւ, հաստատեաց, ընտանեցաւ[344]:

14:25
25. he urged him to marry and beget children; he married, settled quietly, took part in common life.
14:25 He prayed him also to take a wife, and to beget children: so he married, was quiet, and took part of this life:
14:26
Իբրեւ ետես Աղկիմոս զնոցա ընդ միմեանս հաւասարութիւն, եւ դաշինք որ ՛ի մէջ կռեցան, վարեա՛ց ե՛կն վաղվաղակի առ Դեմետրիոս. ամբաստա՛ն լինէր զՆիկանովրայ. եւ ցուցանէր` օտարաձա՛յն այլամիտ խորհուրդս ունել նմա ընդ օրէնս արքունի. զի զվնասակարն իրաց արքունի` յորդէգիրս առեալ ժառանգ` ի՛ւր անձին փոխանակ կացուցանէ[345]:

14:26
26. But Alcimus, perceiving the good will that was betwixt them, and having got possession of the covenants that had been made, came unto Demetrius and told him that Nicanor was ill affected toward the state, for he had appointed that conspirator against his kingdom, Judas, to be his successor.
14:26 But Alcimus, perceiving the love that was betwixt them, and considering the covenants that were made, came to Demetrius, and told him that Nicanor was not well affected toward the state; for that he had ordained Judas, a traitor to his realm, to be the king' s successor:
14:27
Իբրեւ լսէ՛ր զբանս անօրէն բանսարկուին` ՛ի սրտմտութիւն բրդեցաւ թագաւորն. հրամա՛ն ետ թագաւորն հրովարտա՛կս տալ, յա՛յտ առնել թէ չէ՛ հաճեալ ընդ դաշինս հաւանութեանն: ՛Ի նմի՛ն հրովարտակի հրամա՛ն տայր` կապեա՛լ ոտիւք եւ կապեալ ձեռօք տա՛լ ածել զՄակաբէ ՛ի քաղաքն Անտիոքացւոց[346]:

14:27
27. And the king, falling into a rage, and being exasperated by the calumnnies of that most wicked man, wrote to Nicanor, signifying that he was displeased at the covenants, and commanding him to send Maccabaeus prisoner unto Antioch in all haste.
14:27 Then the king being in a rage, and provoked with the accusations of the most wicked man, wrote to Nicanor, signifying that he was much displeased with the covenants, and commanding him that he should send Maccabeus prisoner in all haste unto Antioch:
14:28
Իբրեւ ա՛յս ամենայն ա՛զդ եղեւ Նիկանովրայ, խոնարհեալ կործանեալ` կայր տրտմեալ ՛ի միտս իւր թէ ստութիւն ինչ մտցէ ՛ի դաշինս անդր. եւ ուխտքն եղիցին տարապարտուց, յոչի՛նչ վնասու ՛ի վերայ առնն արդարոյ:

14:28
28. And when this message came to Nicanor, he was confounded, and was sore troubled at the thought of annulling the articles that had been agreed upon, the man having done no wrong;
14:28 When this came to Nicanor' s hearing, he was much confounded in himself, and took it grievously that he should make void the articles which were agreed upon, the man being in no fault:
14:29
Բայց քանզի զհրամա՛ն ինչ ո՛չ անցանել ըստ թագաւորին, սպա՛ս արար մարթանօք զհրամանն կատարել[347]:

14:29
29. but because there was no dealing against the king, he watched his time to execute this purpose by stratagem.
14:29 But because there was no dealing against the king, he watched his time to accomplish this thing by policy:
14:30
Իսկ Մակաբէոս` իբրեւ ետես յայրատագո՛յնս իմն մատուցեալ զնա Նիկանովրայ. եւ զօրէն նուաճութեանն խստագոյնս եւ շինականագոյնս մերձենալ նորա ՛ի նա. ո՛չ լա՛ւ համարեցաւ զյանդգնութիւնն Նիկանովրայ. անդէն յանդիման նորա շա՛տ զոք ընդ իրեարս շփոթեաց. եւ ինքն ե՛լ գնաց յերեսաց Նիկանովրայ[348]:

14:30
30. But Maccabaeus, when he perceived that Nicanor was behaving more harshly in his dealings with him, and that he had become ruler in his customary bearing, understanding that this harshness came not of good, gathered together not a few of his men, and concealed himself from Nicanor.
14:30 Notwithstanding, when Maccabeus saw that Nicanor began to be churlish unto him, and that he entreated him more roughly than he was wont, perceiving that such sour behaviour came not of good, he gathered together not a few of his men, and withdrew himself from Nicanor:
14:31
Իբրեւ ետես Նիկանովր, թէ ա՛յնպէս զձեռօք ո՛չ կարաց ածել զա՛յրն որպէս կամէր. ե՛կն եհաս ՛ի վերայ քահանայիցն ՛ի տաճարին սրբութեան` մինչդեռ նոքա զպատարագսն մատուցանէին, սաստէր նոցա` զայրն ՛ի ձեռս տալ վաղվաղակի[349]:

14:31
31. But the other, when he became aware that he had been bravely defeated by the stratagem of Judas, came to the great and holy temple, while the priests were offering the usual sacrifices, and commanded them to deliver up the man.
14:31 But the other, knowing that he was notably prevented by Judas' policy, came into the great and holy temple, and commanded the priests, that were offering their usual sacrifices, to deliver him the man:
14:32
Նոքա երդմամբ հաստատեցին` թէ ամենեւին զայն այր եւ տեսեալ չի՛ք մեր. ձգեա՛ց զձեռն իւր ՛ի տաճա՛ր անդր[350]:

14:32
32. And when they declared with oaths that they had no knowledge where the man was whom he sought,
14:32 And when they sware that they could not tell where the man was whom he sought:
14:33
եւ ա՛յսպէս երդուաւ. Եթէ ո՛չ կապեալ ոտիւք եւ ձեռօք զՅուդա ՛ի ձեռս իմ տայցէք, զայդ տաճար Աստուծոյ հա՛րթ յատակ արարից, եւ զսեղանդ կործանեցից, եւ զտաճարդ զայդ նուիրեալ որմզդակա՛ն դից հաստատեցից[351]:

14:33
33. he stretched forth his right hand toward the sanctuary, and sware this oath: If ye will not deliver up to me Judas as a prisoner, I will lay this temple of God even with the ground, and will break down the altar, and I will erect here a temple unto Bacchus for all to see.
14:33 He stretched out his right hand toward the temple, and made an oath in this manner: If ye will not deliver me Judas as a prisoner, I will lay this temple of God even with the ground, and I will break down the altar, and erect a notable temple unto Bacchus:
14:34
Եւ զայս իբրեւ ասաց` ե՛լ գնաց: Քահանայքն ձե՛ռս բարձին յերկինս, կարդային առ որ յամենայն ժամանակի օգնական եւ պաշտպա՛ն լինէր ազգին իւրեանց` եւ ասէին[352]:

14:34
34. And having said this, he departed. But the priests, stretching forth their hands toward heaven, called upon him that ever fighteth for our nation, in these words:
14:34 After these words he departed. Then the priests lifted up their hands toward heaven, and besought him that was ever a defender of their nation, saying in this manner:
14:35
Դու Տէր ամենայնի, աննիազ յամենայնէ, լի՛ ամենայնիւ. քեզ կամք ա՛յնպէս եղեն, հաստատել զտաճար բնակութեան քոյ ՛ի միջի մերում:

14:35
35. Thou, O Lord of the universe, who in thyself hast need of nothing, wast well pleased that a sanctuary of thy habitation should be set among us;
14:35 Thou, O Lord of all things, who hast need of nothing, wast pleased that the temple of thine habitation should be among us:
14:36
Եւ արդ` յամենայնի սրբութեամբ Տէր, պահեա՛ դու յաւիտեան զայս նորոգապէս սրբութեամբ զտաճար քո[353]:

14:36
36. so now, O holy Lord of all hallowing, keep undefiled for ever this house that hath been lately cleansed.
14:36 Therefore now, O holy Lord of all holiness, keep this house ever undefiled, which lately was cleansed, and stop every unrighteous mouth:
14:37
Հռա՛քս ոմն անուն` ՛ի ծերակոյտ ժողովրդենէ անտի ՛ի զօրացն Երուսաղեմի ա՛յր ընդ ընկերասէր, մարդասէր յոյժ, բարենշան բարեհամբաւ, ըստ խնամոտ մտաց` հա՛յր կարդացեալ Եբրայեցւոց[354]:

14:37
37. Now information was given to Nicanor against one Razis, an elder of Jerusalem, as being a lover of his countrymen and a man of very good report, and one called Father of the Jews for his good will
14:37 Now was there accused unto Nicanor one Razis, one of the elders of Jerusalem, a lover of his countrymen, and a man of very good report, who for his kindness was called a father of the Jews:
14:38
Զի յառա՛ջ ժամանակի անդ` զանխառն զանապակ օրէնսն օրինադի՛ր լինէր Հրէութեան ոգւով եւ մարմնով. յառաջ տուեալ էր զանձն ամենայն ազատութեան[355]:

14:38
38. For in the former times when there was no mingling he had been accused of the Jews’ religion, and had jeoparded body and life with all earnestness for the religion of the Jews.
14:38 For in the former times, when they mingled not themselves with the Gentiles, he had been accused of Judaism, and did boldly jeopard his body and life with all vehemency for the religion of the Jews:
14:39
Իբրեւ կամեցաւ Նիկանովր յա՛յտ յանդիմանութեամբ զթշնամութիւն յայտնել զոր ունէր ընդ Հրէայսն, հատոյց զօր աւելի քան զհինգ հարիւր, երթալ ՛ի բուռն առնուլ զնոսա[356]:

14:39
39. And Nicanor, wishing to make evident the ill will that he bare unto the Jews, sent above five hundred soldiers to take him;
14:39 So Nicanor, willing to declare the hate that he bare unto the Jews, sent above five hundred men of war to take him:
14:40
Զի ա՛յսպէս ասաց, թէ այդք եւս ամաչեցեալք դարձցին, գործ մեծ գործեցից ՛ի վերայ քաղաքիդ:

14:40
40. for he thought by taking him to inflict a calamity upon them.
14:40 For he thought by taking him to do the Jews much hurt:
14:41
Իբրեւ հասին զօրքն, զաշտարակն պատեցին, եւ ՛ի վերայ դրանն գո՛ւն գործեցին. ձա՛յն տային միմեանց հո՛ւր մատուցանել` զի զդուռն հրձի՛գ արասցեն[357]:

14:41
41. But when the troops were on the point of taking the tower, and were forcing the door of the court, and bade bring fire and burn the doors, he being surrounded on every side fell upon his sword,
14:41 Now when the multitude would have taken the tower, and violently broken into the outer door, and bade that fire should be brought to burn it, he being ready to be taken on every side fell upon his sword:
14:42
Իբրեւ այնչափ ՛ի վարան տագնապի մտանէր այրն, ո՛ւշ առնէր, անձին հրամայէր, դնէր սուսեր ընդ պորտով, կամէր ազատօրէն մեռանել քան անկանել ՛ի ձեռս անօրինաց, եւ պղծել զանձին ազնուութիւն:

14:42
42. choosing rather to die nobly than to fall into the hands of the wicked wretches, and suffer outrage unworthy of his own nobleness:
14:42 Choosing rather to die manfully, than to come into the hands of the wicked, to be abused otherwise than beseemed his noble birth:
14:43
Եւ սրովն ուղղո՛րդ ՛ի ներքս երթայր վասն ճեպոյն վտանգի: Եւ զօրացն ընդ դրունսն խուժելոյ. կամէր ելանել ՛ի վեր եւ զանձն ՛ի բարձուէ ընդ պարիսպն հոսել[358]:

14:43
43. but since he missed his stroke through the excitement of the struggle, and the crowds were now rushing within the door, he ran bravely up to the wall and cast himself down manfully among the crowds.
14:43 But missing his stroke through haste, the multitude also rushing within the doors, he ran boldly up to the wall, and cast himself down manfully among the thickest of them:
14:44
Նոքա իբրեւ յիւրեանս ա՛յսր ա՛նդր խուճապեցան, եւ ՛ի նմանէ ամբոխն փարատեցաւ. ե՛դ զսուսերն եւ չոգաւ զիւրովին:

14:44
44. But as they quickly gave back, a space was made, and he fell on the middle of his side.
14:44 But they quickly giving back, and a space being made, he fell down into the midst of the void place:
14:45
եւ կանգնեցաւ անդէն, մինչեւ զօրն եւ ոգիքն անդէն կային. եկն յայտ անդր զայրագին լի՛ բարկութեամբ, մինչեւ արիւնն գունդագունդ արտաքս հոսէր, եւ վէրքն չարաչար պատառեալ էին, եւ ամբոխն առաջի անդ յա՛յսկոյս յա՛յնկոյս փարատէր[359]:

14:45
45. And having yet breath within him, and being inflamed with passion, he rose up, and though his blood gushed out in streams and his wounds were grievous, he ran through the crowds, and standing upon a steep rock,
14:45 Nevertheless, while there was yet breath within him, being inflamed with anger, he rose up; and though his blood gushed out like spouts of water, and his wounds were grievous, yet he ran through the midst of the throng; and standing upon a steep rock:
14:46
Ե՛լ եկաց ՛ի վերայ վիմի միոջ, յանդիման կողմանցն երկոցուն. խոնարհեցաւ ա՛ռ ՛ի գիրկս իւր զաղիսն արեամբն հանդերձ, եւ ցո՛յց ՛ի վեր յերկինս, կարդա՛ց զՏէր կենդանութեան զոգւոց եւ զմարմնոց` եւ ասէ. Զսո՛յն հատուցումն հատուսջիր դու նմա: Եւ նա զա՛յս օրինակ փոխեցաւ յաշխարհէ[360]:

14:46
46. when as his blood was now well nigh spent, he drew forth his bowels and taking them in both his hands he shook them at the crowds; and calling upon him who is Lord of the life and the spirit to restore him these again, he thus died.
14:46 When as his blood was now quite gone, he plucked out his bowels, and taking them in both his hands, he cast them upon the throng, and calling upon the Lord of life and spirit to restore him those again, he thus died: